भागवत एकादशी २०२५: व्रत, पूजाविधी आणि वारकरी परंपरेतील महत्त्व
प्रत्येक चंद्रमासातील शुक्ल आणि कृष्ण पक्षातील ११ व्या तिथीला एकादशी असे म्हणतात. भगवान विष्णूंना प्रसन्न करण्यासाठी या दिवशी उपवास ठेवून भक्तिभावाने पूजा केली जाते. विशेषतः वारकरी संप्रदायात एकादशीला विशेष महत्त्व दिले जाते. यंदा शनिवार, ७ जून २०२५ रोजी भागवत एकादशी आहे.
📆 एकादशीचे भेद: स्मार्त व भागवत एकादशी
कधी कधी चंद्रपक्षांतील गणनेमुळे एकादशी दोन दिवस साजरी केली जाते. पहिला दिवस असतो स्मार्त एकादशी आणि दुसऱ्या दिवशी साजरी होते भागवत एकादशी. २०२५ मध्ये हाच विशेष योग आला आहे:
- स्मार्त एकादशी: शुक्रवार, ६ जून २०२५
- भागवत एकादशी: शनिवार, ७ जून २०२५
स्मार्त एकादशी गृहस्थांसाठी, तर भागवत एकादशी वैष्णव भक्त आणि वारकरी यांच्यासाठी अत्यंत महत्त्वाची मानली जाते. भागवत एकादशीला कोणतेही विशेष नाव नसते, परंतु तिचे आध्यात्मिक महत्त्व खूप मोठे आहे.
🕉️ वारकरी संप्रदायातील भागवत एकादशीचे स्थान
वारकरी संप्रदायामध्ये एकादशी ही अत्यंत पवित्र तिथी मानली जाते. “विठोबा” भक्त या दिवशी नामस्मरण, हरिपाठ, अभंगवाचन, कीर्तन आणि उपवास करून दिनचर्या पार पाडतात. विशेषतः आषाढी आणि कार्तिकी एकादशी हे दोन मोठे सोहळे असले तरी वर्षभरातील प्रत्येक एकादशीला वारकरी भक्त मोठ्या भक्तिभावाने साजरी करतात.
या दिवशी हरिनामाचा गजर, भजन, हरिपाठ आणि टाळ-मृदुंगाचा नाद गावेभर घुमतो. एकादशी हे केवळ उपवासाचे नव्हे तर आत्मानुशासन, भक्ती आणि शुद्धीकरणाचे प्रतीक आहे.
🪔 भागवत एकादशी व्रत आणि पूजाविधी
- पहाटे लवकर उठून स्नान करून शुद्ध कपडे परिधान करा.
- पूजेकरता चौरंगावर पिवळा वस्त्र टाका व विष्णूची मूर्ती किंवा फोटो ठेवा.
- फुलं, फळं, तुळस, नारळ, पान-सुपारी याने पूजन करा.
- “ॐ नमो भगवते वासुदेवाय” या मंत्राचा जप करा.
- आरती करा, नैवेद्य अर्पण करा, हरिपाठ वाचा.
📖 एकादशी व्रताचे महत्त्व
शास्त्रांनुसार, एकादशीचे व्रत हे अश्वमेध यज्ञ, तीर्थस्नान व तपस्येच्या तुलनेत अधिक पुण्यदायी मानले जाते. विशेषतः भागवत एकादशीचे व्रत केल्याने विष्णू आणि लक्ष्मी यांची कृपा मिळते.
घरात सुख-समृद्धी, शांतता आणि सकारात्मकता वाढते. काही पुराणांमध्ये असा उल्लेख आहे की भागवत एकादशीचे व्रत मोक्षप्राप्तीसाठी सर्वोत्तम आहे.
🕰️ भागवत एकादशी २०२५: वेळा आणि शुभ मुहूर्त
- एकादशी तिथी सुरू: ६ जून, २:१५ AM
- एकादशी तिथी समाप्त: ७ जून, ४:४७ AM
- हरिवसर समाप्ती: ७ जून, ११:२५ AM
- पारण वेळ (वारकरी): ७ जून, १:४४ PM ते ४:३१ PM
विशेष योग: ७ जूनला द्विपुष्कर योग सकाळी ५:२३ ते ९:४० आणि सर्वार्थ सिद्धी योग सकाळी ९:४० पासून पुढे चालू राहील.
🎵 विष्णू आरती व मंत्र
आरती:
शांताकारं भुजगशयनं पद्मनाभं सुरेशं
विश्वाधारं गगनसदृशं मेघवर्णं शुभाङ्गम् ।
लक्ष्मीकान्तं कमलनयनं योगिभिर्ध्यानगम्यम्
वन्दे विष्णुं भवभयहरं सर्वलोकैकनाथम् ॥
मंत्र: ॐ नारायणाय विद्महे वासुदेवाय धीमहि तन्नो विष्णुः प्रचोदयात् ॥
🔚 निष्कर्ष
भागवत एकादशी हे केवळ व्रत न राहता एक आध्यात्मिक साधना आहे. या दिवशी केलेले उपवास, पूजा, हरिनामस्मरण हे केवळ पुण्यप्राप्तीचे साधन नाही, तर आत्मशुद्धी आणि मोक्षमार्ग आहे.
वारकरी संप्रदायाचा आत्मा एकादशीमध्ये दिसतो. त्यामुळे प्रत्येक व्रतीने श्रद्धेने व भक्तीने हे व्रत पाळावे, हीच श्रीविठ्ठल चरणी प्रार्थना!