१६ वर्षांचे संत ज्ञानेश्वर आणि १४०० वर्षांचे संत चांगदेव: एक अद्वितीय प्रसंग
संत ज्ञानेश्वर महाराज आणि संत चांगदेव यांच्यातील प्रसंग हा महाराष्ट्राच्या संत परंपरेतील एक थक्क करणारा अध्यात्मिक क्षण आहे. या कथेतून आपल्याला अहंकार, विनय, आत्मज्ञान आणि गुरुकृपेचे मोल याचे साक्षात्कार होते.
संत चांगदेवांची दीर्घ तपश्चर्या
संत चांगदेव महाराज हे योगसिद्ध पुरुष होते. १४०० वर्षांहून अधिक काळ त्यांनी तपश्चर्या व ध्यानाच्या मार्गाने साधना केली होती. म्हणतात त्यांनी ४२ वेळा मृत्यू टाळला होता, परंतु त्यांना अद्याप मोक्षप्राप्ती झाली नव्हती.
संत ज्ञानेश्वरांविषयी कुतूहल
चांगदेवांनी ज्ञानेश्वर महाराजांची कीर्ती ऐकली आणि त्यांना भेटण्याचा विचार केला. मात्र त्या वेळी ज्ञानेश्वर महाराज फक्त १६ वर्षांचे होते. शिष्यांच्या अहंकाराच्या मुळे, चांगदेवांनी एक पत्र लिहायचं ठरवलं पण योग्य संबोधन न सापडल्यामुळे त्यांनी रिकामंच पत्र पाठवलं.
मुक्ताबाईंचं प्रत्युत्तर
संत मुक्ताबाईंनी ते पत्र वाचून अत्यंत मार्मिक उत्तर दिलं:
या वाक्याने चांगदेव संतप्त झाले व त्यांनी आपली योगसिद्धी वापरत, वाघावर स्वार होऊन सापाचा लगाम घालून ज्ञानेश्वरांकडे प्रयाण केलं.
भिंतीवरून चालणारे संत
ज्ञानेश्वर महाराज त्यांच्या भावंडांसह एका भिंतीवर बसले होते. चांगदेव येत असल्याचं समजल्यावर त्यांनी त्या भिंतीला पुढे जाण्याचा आदेश दिला. चमत्काराने ती भिंत चालू लागली!
हे दृश्य पाहून चांगदेव आश्चर्यचकित झाले. त्यांना जाणवलं, “माझा अधिकार सजीवांवर आहे, परंतु ज्ञानेश्वरांचा निर्जीवांवरही आहे.”
अहंकाराचा लोप व शिष्यत्व
त्याच क्षणी चांगदेव महाराजांनी संत ज्ञानेश्वरांच्या चरणांवर डोके ठेवले आणि त्यांचे शिष्यत्व स्वीकारले. काही कथा सांगतात की त्यांच्या काही शिष्यांनी हे पाहून त्यांच्यावर नाराजी व्यक्त केली.
शिकवण: आत्मज्ञानाचं महत्त्व
या प्रसंगातून आपल्याला हे शिकायला मिळतं की योगसिद्धी, तपश्चर्या याहून श्रेष्ठ असते गुरुकृपा आणि आत्मज्ञान. संत ज्ञानेश्वर हे केवळ बालसंत नव्हते, तर खऱ्या अर्थाने आत्मसाक्षात्कारी होते.