संत तुकाराम आणि उसाची मोळी : करुणा आणि त्यागाचा प्रसंग
संत तुकाराम महाराज हे केवळ अभंगवाणीचे नाही, तर कृतीने धर्म जगणारे संत होते. त्यांचा प्रत्येक कृतीशील प्रसंग हा भक्तांसाठी शिकवणच असतो. "उसाची मोळी" हा त्यांपैकीच एक सोपा पण अंतर्मुख करणारा प्रसंग आहे.
ऊसाची मोळी आणि वाटप
एकदा तुकोबांनी गावाबाहेरच्या एका ऊसाच्या मळ्यात काही दिवस राखण केली. समाधान झाल्याने मालकाने त्यांना एक पंचवीस-तीस उसांची मोळी दिली. ती खांद्यावर घेऊन तुकाराम महाराज घरी निघाले.
वाटेत काही मुले खेळत होती. त्यांनी विचारले, “तुकोबा, एवढे ऊस कोणासाठी?” तुकाराम हसून म्हणाले, “अरे बाळांनो, तुमच्यासाठीच!” आणि मग प्रत्येक मुलाला एक-एक ऊस देत पुढे चालू लागले.
रिकामी मोळी आणि आवलीबाईंचा राग
घरी पोहोचता पोहोचता त्यांच्या खांद्यावर फक्त एकच ऊस आणि त्याभोवतीचा दोर एवढंच उरलं होतं. हे पाहून त्यांची पत्नी आवळीबाई संतापल्या. “घरची पोरं उपाशी आणि तू वाटत सुटलास!” अशा संतप्त शब्दात त्यांनी तुकोबांवर नाराजी व्यक्त केली.
रागाच्या भरात त्यांनी तो उसाचा तुकडा त्यांच्या पाठीवर आपटला. त्याचे तीन तुकडे झाले – एक तिच्या हातात राहिला आणि दोन जमिनीवर पडले.
शांततेची शिकवण
तुकोबांनी रागावण्याऐवजी फक्त हसत हसत म्हणाले –
"किती ग धोरणी तू, आवळे! वाटप तू तरी केलंस! जो तुकडा तुझ्या हातात राहिला, तो तुझा; एक माझा; एक मुलांचा!"
त्या शांत वाणीमागे संताची तीव्र अंतःकरणशुद्धी होती. त्यांची समता, त्याग, आणि करुणा आवळीच्या रागालाही वितळवून गेली.
🔚 निष्कर्ष
ही कथा उसाची असली तरी ती मानवतेची गोडी शिकवते. तुकोबांचं संतत्व हे गोड बोलण्यात नव्हे, तर शांत स्वभावात, करुण कृतीत आणि असहिष्णुतेवर सहिष्णुतेच्या विजयात दडलेलं आहे. त्यांनी दिलेला ऊस नाही उरला, पण शिकवण आजही जिवंत आहे.
संतपण म्हणजे वाटणं... स्वतःसाठी नाही, तर सर्वांसाठी!