संत मुक्ताई माऊली – जीवनचरित्र, अभंग, हरिपाठ, आणि वारी परंपरा
🔷 प्रस्तावना
संत मुक्ताई माऊली हे महाराष्ट्रातील एक तेजस्वी संत आणि स्त्रीभक्तीचा आदर्श म्हणून ओळखले जातात. तिच्या अभंगांनी महिलांच्या आध्यात्मिक शक्तीला उजागर केले. तिच्या जीवनाचे आणि कार्याचे सखोल परिचय. संत मुक्ताबाई यांचा जन्म महाराष्ट्रातील आपेगाव येथे ई.स. १२७९ साली झाला. या महाराष्ट्रातील संत कवयित्री होत्या. संत मुक्ताबाई “मुक्ताई” या नावाने ओळखल्या जातात. रुक्मिणीबाई व विठ्ठलपंत हे त्यांचे आई वडील. संत निवृतीनाथ, संत ज्ञानेश्वर व संत सोपानदेव हे मुक्ताबाईंचे थोरले भाऊ होते. खरे तर विरक्ती, ज्ञान, भक्ती आणि मुक्ती यांचे मूर्तिमंत स्वरूप घेऊन निवृत्ती, ज्ञानदेव, सोपान, मुक्ता जन्माला आली. साक्षात दिव्यत्वाची ही चार रूपे रुक्मिणी आणि विठ्ठलपंतांचे मातृ-पितृत्व धन्य करणारी ! पण हे दिव्यत्व जगाला समर्पित करून मत पित्याला जगाचा निरोप घ्यावा लागला. पोरवयातच निवृत्तीनाथ आणि त्यांच्या भावंडाना संन्याशाची पोर म्हणून वाळीत टाकून त्यांची विटंबना केली, पण हे सारे भोग सोसत ह्या चारही बहिण भावंडानी ब्राम्हविध्येची अखंड उपासना केली. आपल्यानंतर आपली मुल सुखी रहावीत या आशेने विठ्ठलपंत आणि रुक्मिणीबाई यांनी निर्दय समाजाने दिलेल्या देहांत प्रायःश्चिताचा निर्णय मान्य करून देहत्याग केला. मातापित्याच्या या देहत्यागानंतर या अनन्य साधारण कुटुंबाच्या गृहीणीपदाची नाजूक जबाबदारी मुक्ताबाईंवर पडली. ती तितक्याच समर्थपणे तिने उचलली आणि पेलली. आपल्या भावंडांची जणू ती माउलीच झाली. त्यामुळे खेळण्या-बागडण्याच्या वयातच मुक्ताई प्रौढ, गंभीर, सोशिक समंजस बनली.
📜 संत मुक्ताई माऊली यांचे जीवनचरित्र
- जन्म: इ.स. १२८८, आळंदी (महाराष्ट्र)
- मृत्यू: इ.स. १३२८
- वडील: विठोबापंत
- आई: रुक्मिणीबाई
- बंधू-भगिनी: निवृत्तीनाथ, ज्ञानेश्वर, सोपान
संत मुक्ताई माऊलींचे जीवन भक्तिरसाने भरलेले होते. ती संत ज्ञानेश्वरांची बहीण होती आणि तिच्या अभंगात स्त्रीशक्तीचा आणि भक्तिसंप्रदायाचा संगम दिसतो.
👨👩👧👦 कुटुंब आणि संत परिवार
📚 मुख्य ग्रंथ आणि संत साहित्य
🎶 संत मुक्ताईंचे निवडक ताटीचे अभंग
संत जेणे व्हावे जग |
बोलणे साहावे |
तरीच अंगी थोरपण |
जया नाही अभिमान ॥
थोरपण जेथे वसे ।
तेथे भूतदया असे ॥
रागे भरावे कवणाशी |
आपण ब्रह्म सर्वदेशी ।
ऐसी समदृष्टी करा |
ताटी उघडा ज्ञानेश्वरा ॥
🛕 आळंदी वारी आणि संत मुक्ताईंची संजीवन समाधी
🌸 मुक्ताईनगर: जळगाव जिल्ह्यातील पवित्र क्षेत्र. संत मुक्ताई माऊलींच्या स्मृतीला समर्पित आहे आणि मुक्ताईनगर तीर्थक्षेत्र म्हणून प्रसिद्ध आहे.
🚶♂️ वारी परंपरा: मुक्ताई यांची वारी आषाढी एकादशीस प्रारंभ होते. संत मुक्ताईंच्या दर्शनाची वारी भक्तांनी करण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर पंढरपूरकडे निघते.
🔎 SEO Keywords (सोप्या भाषेत)
- संत मुक्ताई माउली माहिती
- मुक्ताई अभंग
- आळंदी वारी
- संत मुक्ताई भक्तिरस
- संत मुक्ताई चरित्र
🙏 समारोप
संत मुक्ताई माऊलींचा जीवनमार्ग भक्तिरस, स्त्रीशक्ती आणि ईश्वराशी असलेल्या एकात्मतेवर आधारित होता. तिच्या अभंगांनी आजही भक्तांच्या जीवनात प्रेरणा दिली आहे.
हेही वाचा: Sant Mukati: संत मुक्ताई अभंग गाथा