संत एकनाथ महाराज : क्षमेचा आदर्श आणि प्रेरणादायी प्रसंग

संत एकनाथ महाराज – क्षमेचा जिवंत मंत्र

संत एकनाथ महाराज हे महाराष्ट्रातील अठराव्या शतकातील थोर संत, भागवत धर्माचे गाढे अभ्यासक, आणि वारकरी संप्रदायाचे दीपस्तंभ होते. ते संत ज्ञानेश्वर आणि संत तुकाराम यांच्यानंतर संत परंपरेतले एक महत्त्वाचे दुवा मानले जातात. समाजात प्रेम, समता, क्षमा आणि धर्माचे शुद्ध स्वरूप रुजवणे हाच त्यांचा ध्यास होता.

ते अत्यंत विद्वान असून त्यांनी भागवत, रामायण, गीता यासारख्या ग्रंथांचे सुंदर मराठी भाषांतर केले. त्यांच्या लेखनातून सामान्य जनतेपर्यंत आध्यात्म पोहोचवण्याचा प्रयत्न दिसतो. “एकनाथी भागवत”, “भावार्थरामायण” ही त्यांची अजरामर काव्यसंपदा आहे.

एकनाथ महाराज हे केवळ तत्वज्ञ नव्हते, तर त्यांनी स्वतःच्या कृतीतून अध्यात्म जगले. त्यांच्या आयुष्यातील एक प्रसिद्ध प्रसंग म्हणजे त्यांच्या क्षमा करण्याच्या अद्वितीय वृत्तीचा दाखला देणारा – जो आजही लोकांच्या मनात प्रेरणा देतो.

---

प्रसंग : ऋण आणि माफी

एका दिवशी संत एकनाथ महाराज गोदावरी नदीत स्नान करून परतत होते. वाटेत एका झाडावर बसलेल्या दुष्ट व्यक्तीने त्यांच्यावर थुंकले. पण महाराज रागावले नाहीत – ते परत नदीवर गेले आणि पुन्हा स्नान केले.

हेच प्रसंग पुन्हा घडले. जेव्हा ते पुन्हा त्या झाडाजवळून गेले, त्या व्यक्तीने पुन्हा त्यांच्यावर थुंकले. असे एक-दोन नव्हे तर तब्बल १०८ वेळा घडले! पण एकनाथ महाराज प्रत्येक वेळी शांतपणे परत स्नान करीत राहिले.

दुष्ट व्यक्तीच्या मनात शेवटी खंत निर्माण झाली. त्याने महाराजांच्या चरणांवर लोटांगण घातले आणि म्हणाला, “माझ्या वाईट वागण्याबद्दल क्षमा करा महाराज, मी फार पापी आहे.”

तेव्हा एकनाथ महाराजांनी प्रेमाने उत्तर दिलं, “माफ कर म्हणतोस? अरे तुझ्यामुळे तर मला १०८ वेळा गोदावरीस्नान करण्याचं भाग्य लाभलं. तूच माझ्यावर उपकार केलेस.”

संतांची ही दृष्टी, ही क्षमा, ही मनोवृत्ती – आजच्या समाजात किती महत्त्वाची आहे! आपण सर्वांनी या प्रसंगातून शिकणं गरजेचं आहे.

🌸 “क्षमाशीलता म्हणजेच खरा परमार्थ – संत एकनाथ महाराज”