योगिनी एकादशी 2025: उपवास, पारण, पूजा विधी व संपूर्ण माहिती
हिंदू पंचांगानुसार आषाढ महिन्यात येणारी योगिनी एकादशी ही एक अत्यंत पवित्र व प्रभावशाली तिथी मानली जाते. भगवान विष्णूच्या कृपेचा अनुभव घेण्यासाठी आणि जीवनातील अडथळे, रोग, दु:ख यांपासून मुक्त होण्यासाठी या एकादशीचे व्रत केलं जातं.
योगिनी एकादशी 2025 तिथी व वेळ
- एकादशी सुरू: 21 जून 2025 (शनिवार) सकाळी 7:18 वाजता
- एकादशी समाप्त: 22 जून 2025 (रविवार) सकाळी 4:27 वाजता
- उपवास: 21 जून 2025 रोजी (उदयातिथीनुसार)
- पारण वेळ: 22 जून 2025 रोजी दुपारी 1:47 ते सायंकाळी 4:35
योगिनी एकादशी व्रत कथा: श्राप, प्रायश्चित आणि मोक्षाचा मार्ग
योगिनी एकादशीची कथा पद्मपुराणाच्या उत्तर खंडात वर्णिलेली आहे. आषाढ कृष्ण पक्षातील या एकादशीचे धार्मिक महत्त्व मोठे आहे. या व्रताचे संवादक श्रीकृष्ण आणि ऋषी मार्कंडेय आहेत, तर श्रोते युधिष्ठिर आणि हेममाळी ह्या पात्रांची कथा यात येते.
श्रीकृष्ण युधिष्ठिराला सांगतात की, धनाध्यक्ष कुबेर हे महादेवाचे परम भक्त होते. दररोज सकाळी ते महादेवाची पूजा करत असत आणि त्या पूजेसाठी फुलं आणण्याची जबाबदारी त्यांनी ‘हेम’ नावाच्या माळ्यावर सोपवली होती.
एक दिवस हेम आपल्या सौंदर्यवती पत्नीच्या सहवासात रमून गेला आणि त्याच दिवशी महादेवांच्या पूजेसाठी वेळेवर फुलं पोहोचवण्याचं काम विसरला. कुबेर रागाने संतप्त झाले आणि सैनिकांना त्याच्या घरी पाठवले. कारण जाणून घेतल्यानंतरही कुबेराचा राग न मावळता त्यांनी हेमला एक भीषण श्राप दिला — “तू पत्नीसह पृथ्वीवर जाशील आणि कुष्ठरोगाने पीडित होशील.”
शापित होऊन हेम माळा अलकापुरीहून पृथ्वीवर आला. दुःखाने भरलेल्या त्या काळात तो मार्कंडेय ऋषींना भेटला. ऋषींनी त्याच्या पापाचे मूळ जाणले आणि त्याला योगिनी एकादशीचे व्रत करण्याचा सल्ला दिला.
हेम माळ्याने भक्तीभावाने व्रत केले आणि त्याचा प्रभाव असा की, त्याचे सर्व पाप नष्ट झाले, कुष्ठरोग गेला आणि त्याचे वैवाहिक जीवन पुन्हा आनंदी झाले.
या कथेमुळे हे स्पष्ट होते की, योगिनी एकादशीचे व्रत केल्याने केवळ शरीर नाही, तर आत्माही पवित्र होतो. हे व्रत मानवाच्या पापांचे शमन करते आणि दिव्य लोकांमध्ये स्थान प्राप्त करण्याचा मार्ग मोकळा करते.
योगिनी एकादशीचे महत्त्व
धार्मिक ग्रंथांनुसार योगिनी एकादशीचे व्रत केल्याने अनेक जन्मांची पापं दूर होतात. हजारो ब्राह्मणांना भोजन घातल्याइतके पुण्य फळ मिळते. या व्रतामुळे विशेषतः कष्ट, मानसिक चिंता, रोग, आर्थिक अडथळे आणि पारिवारिक संकटे दूर होतात.
विष्णूभक्तांसाठी ही एकादशी मुक्तीचा मार्ग मानली जाते. अशी श्रद्धा आहे की या व्रतामुळे मृत्यूनंतर विष्णुलोकप्राप्ती होते.
योगिनी एकादशी व्रत करण्याची योग्य पद्धत
- सकाळी सूर्योदयापूर्वी उठून स्नान करावे.
- घरातील पूजास्थळी स्वच्छ वस्त्र घालून श्रीविष्णूंच्या प्रतिमेसमोर दीप लावावा.
- एक कलश पाणी भरून ठेवावे आणि त्याजवळ तुळशीपत्र अर्पण करावे.
- ‘ॐ नमो भगवते वासुदेवाय’ मंत्राचा 108 वेळा जप करावा.
- श्रीविष्णूंना नैवेद्य, तुळशीपत्र, फळे, फुले अर्पण करावीत.
- आरती करून प्रसाद वाटावा.
योगिनी एकादशी व्रताचे नियम
- व्रतकर्त्याने दिवसभर उपवास करावा. फळाहार/सात्विक अन्न ग्रहण करता येते.
- प्याज, लसूण, मांस, मद्य, तंबाखू यांचा त्याग करावा.
- चुकूनही असत्य बोलू नये, राग करू नये आणि वाईट विचार करणे टाळावे.
- रात्री जागरण करून विष्णूंचे नामस्मरण, कीर्तन करावे.
अशा करा योगिनी एकादशीची रात्र जागरण
एकादशीच्या रात्री जागरण करून भजन, कीर्तन, विष्णू सहस्रनाम, गीता पाठ, कथा-श्रवण इ. करण्याची परंपरा आहे. रात्रभर भगवंताचे स्मरण केल्याने व्रताचे फल अधिक वाढते.
योगिनी एकादशीच्या दिवशी काय टाळावे?
- अधर्माचरण, असत्य वाणी, कटुता टाळा.
- सांदीपनी ऋषी किंवा कुलाचार पद्धतीनुसार पूजा न केल्यास पंचोपचाराने पूजा करा.
- पाण्याचा अपव्यय, अन्नाचा अपमान किंवा अन्न फेकणे टाळा.
योगिनी एकादशी व्रताचे फायदे
- कर्मदोष आणि पापांचे शमन होते.
- जीवनात सुख-शांती आणि समृद्धी येते.
- शरीर व मन निर्मळ राहते.
- विष्णुलोकाची प्राप्ती होते, असे शास्त्रांमध्ये म्हटले आहे.
- पूर्वजांपासून आलेले दोष दूर होतात.
योगिनी एकादशी पारण कसे करावे?
पारणाच्या दिवशी सकाळी स्नान करून दुपारी 1:47 नंतर हलक्या सात्विक अन्नाने पारण करावे. मूगाची खिचडी, तूप, फळे व पाणी हा पारंपरिक पारण आहार आहे.
शास्त्रांतील संदर्भ
पद्मपुराणात वर्णन आहे की, योगिनी एकादशीचे व्रत केल्याने चंद्रसेन नावाच्या राजाला सर्व दुःखांतून मुक्ती मिळाली. त्याने या व्रताने पवित्र झाल्यावर विष्णुलोक प्राप्त केला. त्यामुळे या व्रताचे अध्यात्मिक महत्त्व खूप मोठे आहे.
निष्कर्ष
योगिनी एकादशी 2025 मध्ये 21 जून रोजी येत आहे. हे व्रत भगवंताच्या कृपेची अनुभूती देणारे, पापांचा नाश करणारे आणि सद्गती प्राप्त करून देणारे मानले जाते. आपण श्रद्धा आणि भक्तीपूर्वक उपवास व पूजा केल्यास निश्चितच आयुष्यभर आनंद, समाधान आणि मनःशांती मिळेल.
हेही वाचा: Pandharpur Wari 2025: पालखी पूजाविधी, वेळापत्रक आणि अधिक माहिती
माझी आपणास विनंती आहे की, प्रत्येक एकादशी येण्या अगोदर आपण आदल्या दिवशी माहिती पाठवावी.
उत्तर द्याहटवाहो माऊली पूर्ण पणे प्रयन्त करेन.
हटवा