तालवनातील धेनुक राक्षस वधाची कथा
गोकुळात सकाळी पहाटेपासूनच गायींच्या घंटा, गोपकुमारांचे हास्य आणि लहान मुलांचे खेळ सुरु होत. कृष्ण आणि बलराम यांच्या बाललीलांनी व्रजभूमी उजळून निघाली होती. एक दिवस, काही गोपकुमार, कृष्णाच्या जवळ आले आणि म्हणाले, "कृष्णा, ऐकलंस का? यमुनेच्या काठी एक मोठं अरण्य आहे – नाव आहे 'तालवन'. तिथे ताडवृक्षांची घनदाट रांग, मधुर फळं आणि थंड सावली आहे... पण तिथं कोणीही जात नाही!"
कृष्णाने डोळे विस्फारले, "का रे? इतकं सुंदर अरण्य असताना कोणी का जात नाही?"
त्यावर एक गोप म्हणाला, "कारण तिथं एक बलाढ्य राक्षस आहे – धेनुक! तो गर्दभाचं (गाढवाचं) रूप घेऊन आपल्या गर्दभ सहकाऱ्यांसह तालवनावर ताबा ठेवतो. कोणीही तिथं गेलं, तर परत येत नाही. इतकी त्याची भीती आहे की पशुपक्षीही तिथं जात नाहीत."
कृष्ण हसला. त्याचा चेहरा तेजस्वी झाला. त्याने बलरामाकडे पाहून मिश्कीलपणे विचारले, "दादा, आपण तिथं जावं का? राक्षसाला शिक्षा देऊन सगळ्यांना मुक्त करावं?"
बलराम हसले, "चला! त्या राक्षसाला दाखवू आपण कोण आहोत."
गोपकुमारांचा उत्साह ओसंडून वाहू लागला. ते सर्वजण कृष्ण व बलरामासह तालवनाच्या दिशेने निघाले.
तालवन खरंच अप्रतिम होतं. उंच ताडवृक्षांनी भरलेलं, जणू काही सूर्याची किरणंही त्या झाडांमधून फारशी खाली येत नव्हती. हवेत मधुर फळांचा सुगंध दरवळत होता, पण त्याचबरोबर एक अघोषित भय जाणवत होतं – जणू काही जंगल स्वतःस कवेत घेऊन थांबलेलं होतं.
कृष्णाने ताडाच्या झाडाला हलवायला सुरुवात केली. त्याच्या हातात जणू अपार शक्ती होती. जसा झाड हलला, तसे झराझरा फळं खाली पडू लागली. त्या आवाजाने आणि मानवी हालचालींनी राक्षस धेनुक चिडून उठला.
एका क्षणात प्रचंड आवाज करत धेनुक जंगलात उड्या मारत आला. त्याचं शरीर गर्दभासारखं पण उंचच उंच, डोळे लाल आणि पायात प्रचंड शक्ती होती. त्याने जोरात आरोळी ठोकली आणि बलरामावर झेप घेतली. त्याच्या मागच्या पायांनी मारलेली लाथ बलरामाच्या छातीवर आदळली.
पण बलराम कोण होते? स्वतः शेषनागाचे अवतार. त्यांनी क्षणाचाही विलंब न करता धेनुकाची तंगडी पकडली, जमिनीवर आदळलं, आणि पुन्हा हवेत उडवत ताडवृक्षावर फेकून दिलं. एकच आवाज झाला – धाडकन! ताडाचं झाड हादरलं, धेनुक खाली पडला. पुन्हा उठायच्या आत बलरामाने दुसऱ्या फटक्याने त्याला कायमचा संपवलं.
गोपकुमार आनंदाने ओरडू लागले, "जय बलराम! जय कृष्ण!" कृष्ण हसत म्हणाला, "आपण सर्व आता इथे खेळू शकतो. आपल्यासाठी हे वन मोकळं झालं आहे!"
गायी आता मुक्तपणे चरायला लागल्या. पक्ष्यांनी पुन्हा तालवनात किलबिल सुरु केली. या चमत्काराने भारलेले काही ऋषी, जे पूर्वी राक्षसाच्या भीतीने स्थलांतरित झाले होते, पुन्हा आपले आश्रम तिथे उभारू लागले.
काही दिवसांनी एक नवीन संकट आलं – राक्षस प्रलंबासुराने माणसाचं रूप घेतलं आणि कृष्ण-बलरामाच्या खेळात सामील झाला. एक खेळ सुरू होता – ज्यात दोघांनी एकमेकाला खांद्यावर उचलून अरण्यात नेणे, आणि परत आणणे असं काहीसं.
प्रलंबासुराने बलरामाला उचललं आणि जणू खेळाच्या निमित्ताने त्याला दूर अरण्यात घेऊन गेला. पण त्याची योजना वेगळीच होती – बलरामाचा अपहरण करून त्याला मारण्याची.
बलराम कोण होते? त्यांना क्षणात कळालं की हा साधा गोप नाही. त्यांनी त्याच्या डोक्यावर जोरात घाव घातला – एवढा की प्रलंबासुराचं खरं राक्षसी रूप बाहेर आलं. त्याचा देह प्रचंड झाला, पण बलरामाने त्याला अजिंक्य शक्तीने मरण पावलं.
गोपकुमारांच्या मनात एकच भावना होती – हे दोघं बंधू काही सामान्य नाहीत. ते खऱ्या अर्थानं परमेश्वराचे अंश आहेत. त्यांच्या कृतीमागे विश्वाच्या कल्याणाची योजना आहे.
तात्पर्य: ही केवळ राक्षसवधाची कथा नाही, ही आहे अंधारातून प्रकाशाकडे नेणारी लीला. धेनुकासुर म्हणजे आपले भय, अज्ञान, आणि संकटं. बलराम-कृष्ण म्हणजे आपल्यातील दिव्य शक्ती. त्या शक्तीला जागवा, अंधकार घालवा!
कृष्णाने डोळे विस्फारले, "का रे? इतकं सुंदर अरण्य असताना कोणी का जात नाही?"
त्यावर एक गोप म्हणाला, "कारण तिथं एक बलाढ्य राक्षस आहे – धेनुक! तो गर्दभाचं (गाढवाचं) रूप घेऊन आपल्या गर्दभ सहकाऱ्यांसह तालवनावर ताबा ठेवतो. कोणीही तिथं गेलं, तर परत येत नाही. इतकी त्याची भीती आहे की पशुपक्षीही तिथं जात नाहीत."
कृष्ण हसला. त्याचा चेहरा तेजस्वी झाला. त्याने बलरामाकडे पाहून मिश्कीलपणे विचारले, "दादा, आपण तिथं जावं का? राक्षसाला शिक्षा देऊन सगळ्यांना मुक्त करावं?"
बलराम हसले, "चला! त्या राक्षसाला दाखवू आपण कोण आहोत."
गोपकुमारांचा उत्साह ओसंडून वाहू लागला. ते सर्वजण कृष्ण व बलरामासह तालवनाच्या दिशेने निघाले.
तालवन खरंच अप्रतिम होतं. उंच ताडवृक्षांनी भरलेलं, जणू काही सूर्याची किरणंही त्या झाडांमधून फारशी खाली येत नव्हती. हवेत मधुर फळांचा सुगंध दरवळत होता, पण त्याचबरोबर एक अघोषित भय जाणवत होतं – जणू काही जंगल स्वतःस कवेत घेऊन थांबलेलं होतं.
कृष्णाने ताडाच्या झाडाला हलवायला सुरुवात केली. त्याच्या हातात जणू अपार शक्ती होती. जसा झाड हलला, तसे झराझरा फळं खाली पडू लागली. त्या आवाजाने आणि मानवी हालचालींनी राक्षस धेनुक चिडून उठला.
एका क्षणात प्रचंड आवाज करत धेनुक जंगलात उड्या मारत आला. त्याचं शरीर गर्दभासारखं पण उंचच उंच, डोळे लाल आणि पायात प्रचंड शक्ती होती. त्याने जोरात आरोळी ठोकली आणि बलरामावर झेप घेतली. त्याच्या मागच्या पायांनी मारलेली लाथ बलरामाच्या छातीवर आदळली.
पण बलराम कोण होते? स्वतः शेषनागाचे अवतार. त्यांनी क्षणाचाही विलंब न करता धेनुकाची तंगडी पकडली, जमिनीवर आदळलं, आणि पुन्हा हवेत उडवत ताडवृक्षावर फेकून दिलं. एकच आवाज झाला – धाडकन! ताडाचं झाड हादरलं, धेनुक खाली पडला. पुन्हा उठायच्या आत बलरामाने दुसऱ्या फटक्याने त्याला कायमचा संपवलं.
गोपकुमार आनंदाने ओरडू लागले, "जय बलराम! जय कृष्ण!" कृष्ण हसत म्हणाला, "आपण सर्व आता इथे खेळू शकतो. आपल्यासाठी हे वन मोकळं झालं आहे!"
गायी आता मुक्तपणे चरायला लागल्या. पक्ष्यांनी पुन्हा तालवनात किलबिल सुरु केली. या चमत्काराने भारलेले काही ऋषी, जे पूर्वी राक्षसाच्या भीतीने स्थलांतरित झाले होते, पुन्हा आपले आश्रम तिथे उभारू लागले.
काही दिवसांनी एक नवीन संकट आलं – राक्षस प्रलंबासुराने माणसाचं रूप घेतलं आणि कृष्ण-बलरामाच्या खेळात सामील झाला. एक खेळ सुरू होता – ज्यात दोघांनी एकमेकाला खांद्यावर उचलून अरण्यात नेणे, आणि परत आणणे असं काहीसं.
प्रलंबासुराने बलरामाला उचललं आणि जणू खेळाच्या निमित्ताने त्याला दूर अरण्यात घेऊन गेला. पण त्याची योजना वेगळीच होती – बलरामाचा अपहरण करून त्याला मारण्याची.
बलराम कोण होते? त्यांना क्षणात कळालं की हा साधा गोप नाही. त्यांनी त्याच्या डोक्यावर जोरात घाव घातला – एवढा की प्रलंबासुराचं खरं राक्षसी रूप बाहेर आलं. त्याचा देह प्रचंड झाला, पण बलरामाने त्याला अजिंक्य शक्तीने मरण पावलं.
गोपकुमारांच्या मनात एकच भावना होती – हे दोघं बंधू काही सामान्य नाहीत. ते खऱ्या अर्थानं परमेश्वराचे अंश आहेत. त्यांच्या कृतीमागे विश्वाच्या कल्याणाची योजना आहे.
तात्पर्य: ही केवळ राक्षसवधाची कथा नाही, ही आहे अंधारातून प्रकाशाकडे नेणारी लीला. धेनुकासुर म्हणजे आपले भय, अज्ञान, आणि संकटं. बलराम-कृष्ण म्हणजे आपल्यातील दिव्य शक्ती. त्या शक्तीला जागवा, अंधकार घालवा!
👍🙏
उत्तर द्याहटवा