🔷 प्रस्तावना
संत भागूबाई, संत तुकाराम महाराजांची कन्या, तिच्या भक्तिरसात रंगलेली अभंग रचनांमध्ये विठोबाशी तिने व्यक्त केलेली भक्तिसंवेदनशीलता आजही भक्तिरसात गोडी निर्माण करते. तिचे अभंग तिच्या स्त्रीसुलभ भावनांची अभिव्यक्ती करत आहेत.
📜 संत भागूबाई यांचे जीवनचरित्र
- वडिल: संत तुकाराम महाराज
- वय: अल्पवयीन संत तुकारामांच्या निर्वाणसमयी
- कुटुंब: भागूबाई संत तुकारामांची कन्या, शिष्य निळोबा
- स्थान: २५ वर्षे आजोळी राहणे
संत भागूबाई यांनी आपल्या वडिलांच्या अलौकिक व्यक्तिमत्वाच्या संस्कारांना कायम ठरवले, आणि त्यांच्या अभंगांद्वारे भक्तिरसाची गोडी दिली. तिच्या अभंगांत विठोबा भेटीचे अष्टक आहे.
🎶 संत भागूबाईचे अभंग
१. अभंग १ – विठोबा भेटीचे अभिव्यक्ती
मी रे अपराधी मोठी।
मज घालावें बा पोटीं।
मी तान्हुलें अज्ञान।
म्हणू का देऊ नये स्तन॥
अवघ्या संतां तूं भेटसी।
मी रे एकली परदेशी॥
भागू म्हणे विठोबासी।
मज धरावें पोटासी॥
या अभंगात भागूबाई आपली स्त्रीसुलभ भावना व्यक्त करीत विठोबाशी संवाद साधत आहेत. 'तान्हुलें', 'स्तनपान', आणि 'परदेशी' या शब्दप्रतीकांच्या माध्यमातून तिच्या भक्तिरसात गोडी आहे.
२. अभंग २ – साधूच्या संगाचा महत्व
साधूचा संग धरीरे।
श्रीहरी स्मरणीं रंगली वाणी॥
भक्ती धरी दृढ, काम त्यजी रे।
साधूचा संग धरीरे॥
मायाजाळे हें मृगजळ पाहे।
गुंतसी परी गती नाही बरीरे॥
दुस्तर डोहीं बुडसी पाही।
तारूं हें विठ्ठलनाम धरी रे॥
कीर्तनरंगी होसी अभंगीं॥
भागु बघ तुज नमन करी रे॥
या अभंगात संत भागूबाई साधूच्या संगाचा महिमा सांगत आहेत. 'मायाजाळे हें मृगजळ' ही प्रतिमा त्याच्या तात्त्विकतेला अधिक स्पष्ट करते. भक्तीच्या मार्गावर विठोबा नामाचं सामर्थ्य आणि कीर्तनाचे महत्त्व यावर भर दिला आहे.
🙏 समारोप
संत भागूबाई यांच्या अभंगांच्या माध्यमातून भक्तिरस, स्त्रीभावना आणि साधूंच्या संगाचा महिमा व्यक्त होतो. हे अभंग आजही त्यांच्या भक्तांच्या हृदयात प्रकट होतात आणि भक्तिरंगाच्या गोडीने त्यांना आशीर्वाद देतात.