गवळणी
१
वृंदावनी वेणू कवणाचा माये वाजे ।
वेणुनादे गोवर्धनु गाजे ।
पुच्छ पसरुनि मयूर विराजे ।
मज पाहता भासती यादवराजे ॥१॥
तृण चारा चरूं विसरली ।
गाई व्याघ्र एके ठायीं जालीं ।
पक्षीं कुळे निवांत राहिली ।
वैरभाव समूळ विसरली ॥२॥
यमुना जळ स्थिर स्थिर वाहे ।
रविमंडळ चालता स्तब्ध होये ।
शेषकूर्म वराह चकित राहे ।
बाळा स्तन देऊ विसरली माये ॥३॥
ध्वनी मंजुळ मंजुळ उमटती ।
वांकी रुणझुण रुणझुण वाजती ।
देव विमानी बैसोनि स्तुती गाती ।
भानुदासा फावली प्रेमभक्ति ॥४॥
२
यशोदे कृष्णाला सांगावे ।
गोकुळी रहावे का जावे ॥धृ॥
अवघ्या मिळोनी गौळणी ।
जात होत्या मथुरा बाजारी ।
उभा हा कृष्ण वाटेवरी ॥१॥
अनया गवळी करी धंदा ।
त्याचीच गवळण मी राधा ।
जावूनी नंदासी सांगावे ॥२॥
पे द्या सुदामाची जोडी ।
बळीभद्र त्याचा गडी ।
याला बाई उखळासी बांधावे ।
देव हा विधीचा जनिता ।
भानुदास चरणी ठेवी माथा ।
प्रभुच्या चरणासी लागावे ॥३॥
३
गौळणी गाऱ्हाणे सांगती यशोदेसी ।
दही दूध खाऊनिया पळुनी जातो हृषीकेशी ॥१॥
लाडका हा कान्हा बाई तुझा तुला गोड वाटे ।
याच्या खोडी सांगू किती महीपत्र सिंधु आटे ॥२॥
मेळवोनि गोपाळ घरांमध्ये शिरे कान्हा ।
धरुं जाता पळुनि जातो यादवांचा राणा ॥३॥
ऐसे मज याने पिसे लावियेले सांगू काई ।
एका जनार्दनी कायावाचामने पायी ॥४॥
४
माझा कृष्ण देखिला काय ।
कोणी तरी सांगा गे ॥धृ॥
हाती घेऊनिया फूल ।
अंगणी रांगत आले मूल ।
होते सारवित मी चूल ।
कैसी भूल पडियेली ॥१॥
माथां शोभे पिंपळपान ।
मेघवर्ण ऐसा जाण ।
त्याला म्हणती श्रीभगवान ।
योगी ध्यान विश्रांती ॥२॥
संगे घेऊनि गोपाळ ।
बाळ खेळे आळुमाळ ।
पायी पोल्हारे झळाळ ।
गळा माळ वैजयंती ॥३॥
एका जनार्दनी माय ।
घरोघरांप्रती जाय ।
कृष्णा जाणावे ते काय ।
कोणी सांगा गे ॥४॥
५
नानापरी समजाविते परी न राहे श्रीहरी ।
दहींभात कालवोनि दिला वेगी झडकरी ।
कडेवरी घेऊनिया फिरले मी दारोदारी ॥१॥
राधे राधे राधे राधे घेई शामसुंदरा ।
नेई आता झडकरी आपुलिया मंदिरा ॥धृ॥
क्षणभरी घरी असता करी खोडी शारंगपाणी ।
खेळावया बाहेरी जाता आळ घेती गौळणी ।
थापटोनि निजविता पळोनि जातो राजद्वारा ॥२॥
राधा घेऊनि हरिला त्वरे जात मंदिरी ।
हृदयमंचकी पहुडविला श्रीहरी ।
एका जनार्दनी हरीला भोगी राधा सुंदरी ॥३॥
६
तुझे श्रीमुख सुंदर ।
कुसुम शुभकांति नागर ।
कासे पीतांबर मनोहर ।
पाहुनी भुल पडली करुणाघना ॥१॥
मुरली नको वाजवुं मनमोहना ॥धृ॥
सर परता होय माघारा ।
देहभाव बुडाला सारा ।
नाही संसारासी थारा ।
भेदभ्रम गेला कमलनयना ॥२॥
ध्वनि मंजुळ ऐकिली कानी ।
सर्व सुखां झाली धनी ।
एका जनार्दनी ध्यानी मनी ।
एकपणा जगज्जीवना ॥३॥
७
कशी जाऊ मी वृंदावना ।
मुरली वाजवी कान्हा ॥धृ॥
पैलतीरी हरी वाजवी मुरली ।
नदी भरली यमुना ॥१॥
कांसे पितांबर कस्तुरी टिळक ।
कुंडल शोभे काना ॥२॥
काय करु बाई कोणाला सांगू ।
नामाची सांगड आणा ॥३॥
नंदाच्या हरीने कौतुक केले ।
जाणे अंतरीच्या खुणा ॥४॥
एका जनार्दनी मनी म्हणा ।
देवमहात्म्य कळेना कोणा ॥५॥
८
भुलविले वेणुनादे ।
वेणु वाजविला गोविंदे ॥१॥
पांगुळले यमुनाजळ ।
पक्षी राहिले निश्चळ ॥२॥
तृणचरे लुब्ध झालीं ।
पुच्छ वाहुनिया ठेलीं ॥३॥
नाद न समाये त्रिभुवनी ।
एका भुलला जनार्दनी ॥४॥
९
चला बाई वृंदावनी रासक्रीडा पाहु ।
नंदाचा बाळ येणे केला नवलाऊ ॥१॥
कल्पनेची सासु इचा बहुताचि जाचुं ।
देहभाव ठेऊनी पायी ब्रह्मपदी नाचूं ॥२॥
सर्व गर्व सोडूनी बाई चला हरीपाशी ।
द्वैतभाव ठेवुनि पायी हरिरुप होसी ॥३॥
एका जनार्दनी विश्वव्यापक हा देव ।
एक एक पाहता अवघे स्वप्नवत वाव ॥४॥
१०
अधरी धरुनि वेणु ।
वाजविला कुणी नेणुं ॥१॥
प्रातकाळी तो वनमाळी ।
घेऊनि जातो धेनु ॥२॥
उभी मी राहे वाट मी पाहे ।
केव्हां भेटेल मम कान्हु ॥३॥
एका जनार्दनी वाजविला वेणु ।
ऐकता मन झाले तल्लीनु ॥४॥
११
तुझ्या मुरलीचा ध्वनी ।
अकल्पित पडिला कानी ।
विव्हळ झाले अंतःकरणी ।
मी घरधंदा विसरले ॥१॥
अहा रे सांवळीया कैशी
वाजविली मुरली ॥धृ॥
मुरली नोहे केवळ बाण ।
तिने हरीला माझा प्राण ।
संसार केला दाणादीन ।
येउनि हृदयी संचरली ॥२॥
तुझ्या मुरलीचा सूर तान ।
मी विसरले देहभान ।
सोडोनि धरिले रान ।
मी वृंदावनी गेले ॥३॥
एका जनार्दनी गोविंदा ।
पतितपावन परमानंद ।
तुझ्या नामाचा मज धंदा ।
वृत्ति तंव पदीं निवर्तली ॥४॥
१२
मुरली मनोहर रे माधव ॥धृ॥
श्रीवत्सलांछन हृदयी विलासन ।
दीन दयाघन रे ॥१॥
सुरनर किन्नर नारद तुंबर ।
गाती निरंतर रे ॥२॥
एका जनार्दनी त्रिभुवनमोहन ।
राखीतो गोधन रे ॥३॥
१३
दुडीवरी दुडी गौळणी साते निघाली ।
गौळणी गोरस म्हणों विसरली ॥१॥
गोविंदु घ्या कोनी दामोदरु घ्या गे ।
तंव तंव हांसती मथुरेच्या गे ॥२॥
दुडीयामाझारी कान्होंबा झाला भारी ।
उचंबळे गोरस सांडे बाहेरी ॥३॥
एका जनार्दनी सबलस गौळणी ।
ब्रह्मानंदु न समाये मनी ॥४॥
खांद्यावरी कांबळी हातामधीं काठी ।
चारितसे धेनु सांवळा जगजेठी ॥१॥
राधे राधे राधे राधे मुकुंद मुरारी ।
वाजवितो वेणु कान्हा श्रीहरी ॥२॥
एक एक गौळणी एक एक गोपाळा ।
हाती धरुनि नाचती रासमंडळा ॥३॥
एका जनार्दनी रासमंडळ रचिले ।
जिकडे पाहे तिकडे अवघें ब्रह्म कोंदले ॥४॥
१५
गौळणी म्हणती यशोदेला ।
कोठे गे सावळा ।
का रथ शृंगारिला ।
सांगे वो मजला ।
अक्रुर उभा असे बाई गे साजनी ॥१॥
या नंदाच्या अंगणी ।
मिळाल्या गौळणी ॥धृ॥
बोले नंदाची पट्टराणी ।
सद्गदीत होऊनि ।
मथुरेसी चक्रपाणी ।
जातो गे साजणी ।
विव्हळ झाले मन वचन ऐकोनि ॥२॥
अक्रुरा चांडाळा ।
तुज कोनी धाडिला ।
का घाता करु आलासी ।
वधिशी सकळा ।
अक्रुरा तुझे नाम तैशीच करणी ॥३॥
रथीं चढले वनमाळी ।
आकांत गोकुळी ।
भूमि पडल्या व्रजबाळी ।
कोण त्या सांभाळी ।
नयनींच्या उदकांने भिजली धरणी ॥४॥
देव बोले अक्रुरासी ।
वेगे हांकी रथासी ।
या गोपींच्या शोकासी ।
न पहावे मजसी ।
एका जनार्दनी रथ गेला निघोनि ॥५॥
१६
गौळणी सांगती गाऱ्हाणी ।
रात्री आला चक्रपणी ।
खाऊनी दही दूध तूप लोणी ।
फोडिली अवघी विरजणी ।
हा गे बाई कोणासी आवरेना ॥१॥
यशोदे बाळ तुझा तान्हा ।
कोठवर सोसू धिंगाणा ॥धृ॥
दुसरी आली धांवत ।
याने बाई काय केली मात ।
मुखाशीं मुखचुंबन देत ।
गळ्यामधी हात घालीत ।
धरुं जाता सांपडेना ॥२॥
तिसरी आली धांऊनि ।
म्हणे गे बाई काय केली करणी ।
पतीची दाढ़ी माझी वेणी ।
दोहीसी गांठ देऊनी ।
गांठ बाई कोणासी सुटेना ॥३॥
मिळोनि अवघ्या गौळणी ।
येती नंदाच्या अंगणी ।
जातो आम्ही गोकुळ सोडोनी ।
आमुच्या सुना घेऊनी ।
हे बाई आम्हांसी पहावेना ॥४॥
ऐशीं ऐकता गाऱ्हाणी ।
यशोदानयनी आले पाणी ।
कृष्णा खोडी दे टाकुनी ।
एका जनार्दनी चरणी ।
प्रेम तया आवरेना ॥५॥
१७
ऐक ऐक सखये बाई नवल मी सांगु काई ।
त्रैलोक्याचा धनी तो हा यशोदेसी म्हणतो आई ॥१॥
देवकीने वाहिला यशोदेने पाळिला ।
पांडवांचा बंदीजन होऊनियं राहिला ॥२॥
ब्रह्मांडाची सांठवण योगीयाचे निजधन ।
चोरी केली म्हणऊनी उखळासी बंधन ॥३॥
सकळ तीर्थें जया चरणी सुलभ हा शूळपाणी ।
राधिकेसी म्हणे तुझी करीन वेणीफणी ॥४॥
शरण एका जनार्दनी कैवल्याचा मोक्षदानी ।
गाई गोप गोपीबाळा मेळविले आपुलेपणी ॥५॥
१८
आवरी आवरी आपुला हरी ।
दुर्बळाची केली चोरी ।
घरा जावयाची उरी ।
कृष्णें ठेविली नाही ॥१॥
गौळणी उतावेळी ।
आली यशोदेजवळी ।
आवरी आपुला वनमाळी ।
प्रळय आम्हां दिधला ॥२॥
कवाड भ्रांतीचे उघडिले कुलुप मायेचे मोडिले ।
शिंके अविद्येचे तोडिले ।
बाई तुझिया कृष्णें ॥३॥
होती क्रोधांची अर्गळा ।
हळूचि काढिलीसे बळा ।
होती अज्ञानाची खिळा ।
तीहि निर्मूळ केली ॥४॥
डेरा फोडिला दंभाचा ।
त्रिगुण तिवईस ठाव कैसा ।
प्रंपंच सडा हा ताकाचा ।
केला तुझिया कृष्णें ॥५॥
अहंकार होता ठोंबा ।
उपडिला धुसळखांबा ।
तोहि टाकिला स्वयंभा ।
बाई तुझिया कृष्णें ॥६॥
संचित हे शिळे लोणी ।
याचि केली धूळीधाणी ।
संकल्प विकल्प दुधाणी ।
तीही फोडिली कृष्णें ॥७॥
प्रारब्ध हे शिळे दही ।
माझे खादले गे बाई ।
क्रियमाण दुध साई ।
तींही मुखीवोतिली ॥८॥
द्वेष रांजण सगळे ।
स्पर्शे होती हात काळे ।
होते कामाचे ते पाळे ।
तेहि फोडिले कृष्णें ॥९॥
सुचित दुश्चित घृत घागरी ।
लोभे भरल्या अहोत्या घरी ।
त्याही टाकिल्या बाहेरी ।
तुझिया कृष्णें ॥ १० ॥
कल्पनेची उतरंडी ।
याची केली फोडाफॊडी ।
होती आयुष्याची दुरडी ।
तेही मोडिली कृष्णें ॥ ११ ॥
पोरे ग अचपळ आमुची ।
संगती धरली या कृष्णाची ।
मिळणी मिळाली तयाची ।
संसाराची शुद्धी नाही ॥ १२ ॥
ऐशी वार्ता श्रवनी पडे ।
मग मी धांवोनि आले पुढे ।
होते द्वैताचे लुगडे ।
तेही फिटोनि गेले ॥ १३ ॥
आपआपणा विसरणे ।
कृष्णस्वरुपीं मिळाले ।
एका जनार्दनी केले ।
बाई नवल चोज ॥ १४ ॥
१९
गोकुळी चोरी करितो चक्रपाणी ।
गौळणी येउनी सांगती गाऱ्हाणी ।
येणे माझे भक्षिले दही दूध लोणी ।
पळोनिया येथे आला शारंगपाणी वो ॥१॥
आवरी आवरी यशोदे आपुला कान्हा ।
याच्या खोडी किती सांगु जाणा ।
याचे लाघव न कळे चतुरानना ।
यासी पाहता मन नुरे मीपणा वो ॥२॥
एके दिवशीं मी आपुले मंदिरी ।
मंथन करिता देखिला पुतनारी ।
जवळी येवोनि रवीदंड धरी ।
म्हणे मी घुसळितो तु राहे क्षणभरी वो ॥३॥
परवा आमुचे घरासी आला ।
संगे घेउनी गोपाळांचा मेळा ।
नाचले ऐकत धरे पाहे अचला ।
धरूं जाता तो पळोनिया गेला वो ॥४॥
ऐसे बहु लाघव केले येणे ।
किती सांगावे तुज गाऱ्हाणे ।
एका जनार्दनी परब्रह्मा तान्हें ।
यासी ध्याता खुंटले येणे जाणे वो ॥५॥
२०
नंदनंदन मुरलीवाला ।
याच्या मुरलीचा वेध लागला ॥१॥
प्रपंच धंदा नाठवे काही ।
मुरलीचा नाद भरला हृदयी ॥२॥
पती सुताचा विसर पडिला ।
याच्यामुरलीचा छंद लागला ॥३॥
स्थावर जंगम विसरुनि गेले ।
भेदभाव हारपले ॥४॥
समाधि उन्मनी तुच्छ वाटती ।
मुरली नाद ऐकता मना विश्रांती ॥५॥
एका जनार्दनी मुरलीचा नाद ।
ऐकता होती त्या सदगद ॥६॥
२१
कृष्णमूर्ती होय गे कळो आली सोयं गे ।
प्राणाचाही प्राण पाहता सुख सांगुं काय गे ॥१॥
तुळशी माळ गळा गे कस्तुरीचा टिळा गे ।
अर्धांगी रुक्मिणी विंझणे वारित गोपी बाळा गे ॥२॥
पीतांबराची कास गे कसिली सावकाश गे ।
नारद तुंबर गायन करिती पुढे निजदास गे ॥३॥
भक्त कृपेची माय गे ओळखिली विठाई गे ।
एका जनार्दनी विटे जोडीयेले पाय गे ॥४॥
२२
कृष्णाला भुलविले गोपीने ॥धृ॥
यशोदे तुझा हा कान्हा राहीना ।
मी मारीन क्रोधाने ॥१॥
नंदजी तुमचा कृष्ण लाडका ।
हाका मरितो मोठ्याने ॥२॥
वेताटी घेउनी नावेंत बैसला ।
वांचविले देवाने ॥३॥
एका जनार्दनी पूर्ण कृपेने ।
नाही ऐकिले मातेने ॥४॥
२३
कसा मला टाकुनी गेला राम ॥धृ॥
रामाविण जीव व्याकुळ होतो ।
सुचत नाही काम ॥१॥
रामाच्या विण मज चैन पडेना ।
नाही जीवासी आराम ॥२॥
एका जनार्दनी पाहुनी डोळा ।
स्वरुप तुझे घनःश्याम ॥३॥
२४
तुझी संगती नाही कामाची ।
मी सुंदरा कोवळ्या मनाची ।
मज दृष्टी होईल साची ।
मग तुझी घेइन चर्या ॥१॥
कसे वेड लाविले कान्हों गोवळिया ॥धु॥
माझा वंश आहे मोठ्याचा ।
तुं तंव यातीहीन गौळ्याचा ।
ऐक्य जालीया नांवरुपाचा ।
ठावचि पुसलिया ॥२॥
तुझ्या अंगेची घुरट घाणी ।
तनु काय दिसती वोंगळवाणी ।
मुरली वाजविसी मंजुळवाणी ।
मनमोहन कान्हया ॥३॥
तुझ्या ठिकाणी अवगुण मोठा ।
चोरी करुनी भरिसी पोटा ।
व्रजनारी सुंदरा चावटा ।
अडविसी अवगुणीया ॥४॥
सर्व सुखाची कृष्णसंगती ।
वेणुनादे गाई गोप वेधती ।
एका जनार्दनी हरिरुपी रमती ।
त्या व्रज सुंदरीया ॥५॥
२५
गोधने चाराया जातो शारंगपाणी ।
मार्गीं भेटली राधिका गौळणी ।
कृष्ण दान मागे निरी आसडोनी ।
तंव ती देखिली यशोदा जननी ॥१॥
यशोदा म्हणे नाटका हृषीकेशी ।
परनारीसी कैसा रे झोंबसी ।
येरु रुदत सांगतो मातेपाशी ।
माझा चेंडु लपविला निरिपाशीं ॥२॥
राधिका म्हणे यशोदे परियेसी ।
चेंडु नाही नाही वो मजपाशी ।
परि हा लटिका लबाड हृषीकेशी ।
निरी आसडिता चेंडु पडे धरणीसी ॥३॥
यशोदा म्हणे चाळका तुम्ही नारी ।
मार्गीं बैसता क्षण एक मुरारी ।
एका जनार्दनी विनवी श्रीहरी ।
नाम घेता पातके जाती दुरी ॥४॥
२६
पाहिला नंदाचा नंदन । तेणे वेधियेले मन ।।१।।
मोर मुकुट पीतांबर । काळ्या घोंगडीचा भार ।।२।।
गोधने चारी आनंदे नाचत । करी काला दहिभात ।।३।।
एका जनार्दनी लडिवाळ बाळ तान्हा ।
गोपाळांशी खेळे कान्हा कुंजवना ।।४।।
२७
रडते माझे बाळ तान्हे ।
समजाविता राहीना ॥धृ॥
नानापरी समजाविते ।
मागील ते खाया देते ।
थापटोनी निजविते ।
तरी हा उगा राहीना ॥१॥
नानापरी करितो छंद ।
रडतो हा स्फुंद स्फुंद ।
नेत्रावाटे वाहे बुंद ।
रडता हा राहीना ॥२॥
पोटी धरुनिया दम ।
सर्वाअंगी सुटला घाम ।
एका जनार्दने प्रेम यशोदेसी माईना॥३॥