संत नारायण महाराज देहूकर यांना विनम्र अभिवादन
तुकाराम महाराजांचे थोरले चिरंजीव, संत नारायण महाराज देहूकर, हे वाऱकरी संप्रदायातील एक महान दीपस्तंभ होते. त्यांच्या पुण्यतिथीच्या निमित्ताने, आपण त्यांचे कार्य, त्याग आणि भक्तीपरंपरेतील योगदान भावपूर्णपणे स्मरूया.
२८ जुलै २०२५ (सोमवार) रोजी त्यांच्या पुण्यतिथीनिमित्त देहू येथील संत तुकाराम महाराजांच्या मुख्य मंदिरात महाप्रसादाचे आयोजन करण्यात आले आहे. महाप्रसाद वेळ – दुपारी १२:३० वाजता. सर्व भाविकांनी आवर्जून उपस्थित राहावे, असे आवाहन करण्यात आले आहे.
तुकाराम महाराजांचे चिरंजीव संत
संत नारायण महाराजांचा जन्म तुकोबारायांच्या सदेह वैकुंठगमनानंतर काही महिन्यांनी मातोश्री जिजाबाईंनी केला. वडिलांचा सहवास लाभला नाही, पण तुकोबांचे बंधू कान्होबाराय यांनी त्यांचे संगोपन मोठ्या प्रेमाने केले. लहान वयातच त्यांच्यातील आध्यात्मिक गुण लक्षात येऊ लागले.
त्यानंतर ते आपले जीवन वारी, कीर्तन, भजन, आणि समाजप्रबोधन याला समर्पित करतात. त्यांनी आपल्या जीवनात तुकोबांचा संदेश जगभर पोहोचविण्याचा संकल्प केला आणि तो यशस्वीरीत्या पूर्णही केला.
वारीची अखंड परंपरा आणि पालखी सोहळा
तुकोबांच्या काळातच चालू असलेली पंढरीची वारी परंपरा संत नारायण महाराजांनी अधिक सशक्त केली. त्यांच्यापूर्वी पंढरपूरची वारी कौटुंबिक स्वरूपात पार पडत असे. मात्र, नारायण महाराजांनी इ.स. १६८५ मध्ये ज्येष्ठ वद्य सप्तमी या दिवशी पहिल्यांदा पालखी सोहळा स्वरूपात सुरु केला.
या पालखीमध्ये तुकोबांच्या पादुका असत आणि त्या आळंदीहून ज्ञानेश्वर माऊलींच्या पादुकांसह एकत्र पंढरपूरला नेत. यामुळे “ज्ञानोबा-तुकाराम” ही जोडी भक्तांच्या हृदयात गहिवर निर्माण करू लागली. हा सोहळा आज ३३० वर्षांहून अधिक काळ पारंपरिक भक्तिरसात चालू आहे.
त्यांनीच ““ज्ञानोबा-तुकाराम”” हा भावगजर सुरु केला, जो आज प्रत्येक वाऱकऱ्याच्या मुखी असतो. नारायण महाराजांचे भजन, कीर्तन आणि अध्यात्मिक प्रवचने लाखो भक्तांना आध्यात्मिक उन्नतीचा मार्ग दाखवणारी ठरली.
राजकीय संरक्षण आणि ऐतिहासिक महत्त्व
छत्रपती शिवाजी महाराज आणि संभाजी महाराज यांच्याशी त्यांचे जिव्हाळ्याचे संबंध होते. औरंगजेबाच्या आक्रमण काळात देखील नारायण महाराजांच्या आध्यात्मिक कार्याला इजा झाली नाही, कारण देहू गावास राजकीय संरक्षण देण्यात आले होते.
पालखी सोहळा सुरळीत पार पडावा म्हणून छत्रपतींच्या काळात सैनिकांचे बंदोबस्त देखील देण्यात येत असे. संत नारायण महाराजांच्या कार्यामुळे देहू गाव फक्त धार्मिकच नव्हे तर ऐतिहासिक महत्त्वाचे स्थान ठरले.
त्यांचे योगदान आणि वारकरी संप्रदायात स्थान
नारायण महाराजांनी वारीला एक नवा आकार दिला. त्यांनी फक्त दिंडी किंवा सोहळा चालवला नाही, तर त्यामध्ये आध्यात्मिक शिस्त, कीर्तन परंपरा, आणि समाजसुधारणेचा विचार घट्ट पायावर उभा केला.
त्यांच्या कार्याचा प्रभाव आजही विविध संत परंपरांमध्ये दिसतो. पिंपळनेरचे संत निळोबाराय यांनीही नारायण महाराजांना गुरूपदी मानले. त्यांनी संत तुकारामांचा अध्यात्मिक वारसा चालवत वारकरी संप्रदायाला अधिक मजबूत केले.
सकल वैष्णव वाटे जीव प्राण, तो नारायण देहूकर ॥
स्मरणीय पुण्यतिथी – २८ जुलै २०२५
दरवर्षीप्रमाणे यावर्षीही संत नारायण महाराजांची पुण्यतिथी मोठ्या भक्तिभावाने साजरी केली जात आहे. त्यांच्या स्मृतिस्थळी – संत तुकाराम महाराजांचे मुख्य मंदिर, देहू येथे महाप्रसादाचे आयोजन करण्यात आले आहे.
- दिनांक: २८ जुलै २०२५ (सोमवार)
- स्थळ: संत तुकाराम महाराज मुख्य मंदिर, देहू
- महाप्रसाद: दुपारी १२:३० वाजता
सर्व भाविकांनी उपस्थित राहून पुण्यस्मरणात सहभागी व्हावे आणि त्यांच्या जीवनातून प्रेरणा घ्यावी, हीच विनंती.
समारोप – संत वाणी जपणारा दीप
तुकोबांचा जसा अध्यात्मिक वारसा होता, तसाच तो संत नारायण महाराजांनी प्रगल्भतेने जपला. त्यांनी वारी, भक्ती, कीर्तन आणि भक्तहृदयाला जोडणारी भावना यांना एका उंचीवर नेले.
आज लाखो वाऱकरी, संतवाणीचे अनुयायी आणि संत तुकारामांचे भक्त हे संत नारायण महाराजांच्या स्मृतीपुढे नतमस्तक होतात. त्यांच्या स्मृतीला कोटी कोटी प्रणाम.
जय हरिविठ्ठल! जय तुकोबाराय! जय नारायण महाराज देहूकर!