तुळशीची माळ: महत्व, फायदे आणि परिधान करण्याचे नियम
तुळशीची माळ: महत्व, फायदे आणि परिधान करण्याचे नियम
हिंदू धर्मात तुळस ही पवित्र आणि शुभ मानली गेलेली वनस्पती आहे. शास्त्रानुसार तुळशीचे पान हे सर्वात शुद्ध मानले जाते आणि ती शिळी झाल्यावरसुद्धा पूजेमध्ये वापरण्याची परवानगी आहे. मान्यता आहे की भगवान विष्णूला तुळस अत्यंत प्रिय आहे. त्यामुळे त्यांच्या पूजेत तुळस अर्पण करणे अत्यावश्यक आहे, अन्यथा पूजा अपूर्ण राहते.
बहुतेक हिंदू घरांमध्ये तुळशीचे रोप लावले जाते. असे मानले जाते की तुळशीची लागवड केल्याने घरात आनंद, समृद्धी आणि सकारात्मक ऊर्जा निर्माण होते. तुळस केवळ धार्मिक दृष्टिकोनातूनच नव्हे तर औषधी गुणधर्मांसाठीही ओळखली जाते.
🌿 पौराणिक महत्त्व-तुळशी उत्पत्तीची पौराणिक कथा
पुराणांनुसार एकदा भगवान शंकरांनी आपले तेज समुद्रात विलीन केले. त्या तेजातून एक अद्वितीय तेजस्वी बालक जन्मले, ज्याचे नाव पुढे जालंधर असे पडले. हा पराक्रमी राक्षस राजा जालंधरनगरीत राज्य करू लागला.
दैत्यराज कालनेमीची कन्या वृंदा हिचा विवाह जालंधरशी झाला. जालंधराच्या अपार सामर्थ्यामुळे तो युद्धात अजेय ठरला. समुद्रातून जन्म झाल्याने माता लक्ष्मीने त्याला भाऊ मानले. परंतु, त्याची महत्त्वाकांक्षा वाढली आणि देवी पार्वतीला प्राप्त करण्याच्या हेतूने तो कैलास पर्वतावर पोहोचला. शंकराचे रूप धारण करून पार्वतीजवळ गेला, परंतु त्यांच्या तपश्चर्येने व सामर्थ्याने सत्य उघड झाले आणि त्या अंतर्धान पावल्या.
देवी पार्वतीने ही घटना भगवान विष्णूंना सांगितली. जालंधरचा नाश करण्यासाठी त्याची पत्नी वृंदेचा पतिव्रता धर्म भंग करणे गरजेचे होते, कारण तिच्या पावित्र्यामुळे जालंधर युद्धात मारला जात नव्हता.
विष्णूंनी ऋषीचे रूप धारण करून वृंदेला भ्रमात टाकले. त्यांनी असे भासवले की जालंधर युद्धात मृत झाला आहे, व तिच्या पतीचे मस्तक व धड वेगळे असल्याचे दाखवले. दु:खाने व्याकुळ वृंदेने विनवणी केल्यावर विष्णूंनी भ्रांतीने पुन्हा शरीर एकत्र केले, पण त्या शरीरात स्वतः प्रवेश केला. वृंदेच्या नकळत तिचा पतिव्रता धर्म नष्ट झाला आणि त्याच क्षणी जालंधर युद्धात मारला गेला.
सत्य समजताच वृंदेला राग आला आणि तिने विष्णूंना "हृदयहीन शिला" होण्याचा शाप दिला. विष्णूंनी तो शाप स्वीकारून शाळीग्राम रूप धारण केले. यामुळे विश्वात असंतुलन निर्माण झाले आणि देवतांनी वृंदेला शाप मागे घेण्याची विनंती केली. वृंदेने विष्णूंना मुक्त केले, पण स्वतः आत्मदाह केला.
जिथे वृंदेचे भस्म पडले, तिथे पवित्र तुळशीचे रोप उगवले. विष्णूंनी तिला आशीर्वाद दिला की, "हे वृंदा, तुझ्या पवित्रतेमुळे तू मला लक्ष्मीपेक्षाही प्रिय आहेस. तुझ्या तुळशी रूपाने तू सदैव माझ्यासोबत राहशील." त्या दिवसापासून कार्तिक महिन्यातील देवउठणी एकादशीला तुळशी विवाह साजरा करण्याची परंपरा सुरू झाली. जो तुळशीचा विवाह माझ्या शाळीग्राम रूपाशी करतो, त्याला अपार कीर्ती आणि परलोकात उत्तम स्थान प्राप्त होते."
🙏 विठोबा आणि तुळशी माळ
पंढरपूरच्या विठोबाला म्हणजेच पांडुरंगाला सुद्धा तुळशी माळ अत्यंत प्रिय आहे. विठोबा हेच विष्णू व कृष्णाचे अवतार असल्याने त्यांच्या पूजेत तुळशीचे विशेष महत्त्व आहे. वारीदरम्यान आणि दैनंदिन पूजेत, विठोबाच्या चरणी तुळशीची माळ व तुळशीदल अर्पण करणे आवश्यक मानले जाते. संत ज्ञानेश्वर, संत तुकाराम, संत नामदेव इत्यादी संतांनीही अभंगांत तुळशी माळेचे महत्त्व वर्णन केले आहे. मान्यता आहे की तुळशी माळ धारण करून विठोबाचे नामस्मरण करणारा भक्त, विठोबाच्या कृपेने सांसारिक दुःखातून मुक्त होतो.
तुळशीच्या रोपाप्रमाणेच तुळशीची माळ सुद्धा अत्यंत शुभ मानली जाते. परंतु, ती परिधान करण्यासाठी काही नियम पाळणे आवश्यक आहे.
🌿 तुळशी माळ परिधान करण्याचे नियम
- माळ घालण्यापूर्वी ती गंगाजलाने धुवून कोरडी करा.
- तुळशीची माळ धारण केलेल्या व्यक्तींनी दररोज जप करणे आवश्यक आहे.
- लसूण, कांदा, मांसाहार आणि मद्यपान यांचा त्याग करावा.
- कोणत्याही परिस्थितीत माळ शरीरापासून दूर करू नये.
✨ तुळशी माळचे धार्मिक व ज्योतिषीय फायदे
- मनःशांती व आत्मशुद्धी – मन शांत होते आणि आत्मा पवित्र राहतो.
- आरोग्य संरक्षण – रोगांपासून संरक्षण मिळते.
- ग्रहशांती – बुध व गुरु ग्रह मजबूत होतात.
- वास्तुदोष निवारण – घरातील नकारात्मक ऊर्जा दूर होते.
🕵️♂️ खरी व खोटी तुळशी माळ कशी ओळखावी?
माळ अर्धा तास पाण्यात भिजवा. जर रंग सुटला, तर ती बनावट आहे. खरी तुळशी माळ नैसर्गिक रंगाची व हलकी असते.
टीप: या लेखातील माहिती पारंपरिक श्रद्धा, धार्मिक ग्रंथ आणि उपलब्ध संदर्भांवर आधारित आहे. कोणताही उपाय करण्यापूर्वी जाणकार अथवा गुरुजी यांचा सल्ला घ्यावा.