१० निवडक अभंग अर्थसहित | संत ज्ञानेश्वर, तुकाराम, एकनाथ महाराजांचे अभंग व त्यांचे अर्थ वाचा.

१० निवडक अभंग अर्थसहित | Varkari Sampradaya

१० निवडक अभंग अर्थसहित

अभंग १

रंगा येईवो ये रंगा येईवो ये ।
विठाई किठाई माझे कृष्णाई कान्हाई ॥१॥
वैकुंठनिवासिनी वो जगत्रयजननी ।
तुझा वेधु ये मनीं वो ॥२॥
कटीं कर विराजित ।
मुगुटरत्नजडित ।
पीतांबरु कासिया ।
तैसा येई कां धावत ॥३॥
विश्वरुपविश्वंभरे ।
कमळनयनें कमळाकरे वो ।
तुझे ध्यान लागो
बापरखुमादेविवरे वो ॥४॥

अर्थ : माऊली श्री ज्ञानोबाराय म्हणतात... हे माझे आई ! तू माझ्या हृदयात येऊन रहा, प्रेमरूप वैकुंठात राहणे तुला आवडते, असे मी ऐकले आहे. तू या विश्वाची जननी आहेस, विश्वाचे भरण करणारी तूच आहेस. निर्लिप्त नेत्रांनी हे विश्व पाहणारी साक्षी-रूपिणी तूच आहेस. माझ्या हृदयात राहिल्याने तुला लेप लागणार नाही आणि मी मात्र तुझ्या स्पर्शाने तुझ्या ध्यानात तल्लीन होऊन जाईन.
अभंग २

कै वाहावें जीवन | क पलंगी शयन॥१॥
जैसी जैसी वेळ पडे | तैसे तैसे होणे घडे ॥२॥
कै भौज्य नानापरी | कै कोरड्या भाकरी ॥३॥
कै बसावे वहनीं | कै पायी अन्हवाणी ॥४॥
कै उत्तम प्रावर्णे | कै वसने ती जीर्णे ॥५॥
कै सकळ संपत्ती | कै भोगणे विपत्ती ॥६॥
कै सज्जनाशी संग | कै दुर्जनाशी योग ॥७॥
तूका म्हणे जाण । सुख दुःख ते समान ॥८॥

अर्थ : संत तुकाराम महाराज म्हणतात – जीवनात सुख-दुःख आलटून पालटून येतात. कधी सेवक बनून पाणी वाहावं लागतं, तर कधी पलंगावर झोपायचं सुख मिळतं. कधी कोरड्या भाकरीवर भागवावं लागतं, तर कधी पक्वान्नांचा आस्वाद मिळतो. कधी पायी चालावं लागतं, तर कधी वाहनात प्रवास. कधी उत्तम वस्त्रे, तर कधी फाटकी वस्त्रे. विवेकी मनुष्य सुखात उन्मत्त होत नाही आणि दुःखात खचत नाही. सुख-दुःख समान मानणं हेच खऱ्या जीवनाचं वैशिष्ट्य आहे.
अभंग ३

अभिनव सुख तरी या विचारे ।
विचारावे बरें संतजनीं ॥
रूपाच्या आठवे दोन्ही ही आपण ।
वियोगें तो क्षीण होत नाहीं ॥
पूजा तरि चित्तें कल्पावे ब्रम्हांड ।
आहाच तो खंड एकदेसी ॥
तुका म्हणे माझा अनुभव यापरि ।
डोई पायांवरी ठेवीतसें ॥

अर्थ : संत तुकाराम महाराज म्हणतात – अभिनव असे खरे सुख सतत ईश्वराच्या स्मरणाने येते. जेव्हा आपण त्याच्या रूपाची आठवण करतो, तेव्हा आपण आणि तो एकरूप होतो. तो सर्वत्र आहे असे जाणून पूजा केली तर ती खरी ठरते. माझा अनुभव हाच की, परमेश्वर सर्वव्यापी आहे आणि मी त्याच्या पायावर डोके ठेवतो.
अभंग ४

धन्य भावशीळ । ज्याचें हृदय निर्मळ ॥
प्रतिमेचे देव । का तेथें भाव ॥
विधिनिषेध नेणती । एक निष्ठा धरुनी चित्तीं ॥
तुका म्हणे तैसें देवा । होणे लागे त्यांच्या भावा ॥

अर्थ : संत तुकाराम महाराज म्हणतात – ज्या भक्ताचे हृदय निर्मळ आहे तो धन्य आहे. तो देवाच्या प्रतिमेत भाव ठेवतो. ज्याच्या चित्तात विधिनिषेधांचा आग्रह नसून केवळ निष्ठा आहे, त्याच्या भावनेप्रमाणेच देवही स्वरूप धारण करतो.
अभंग ५

राहो येंचि ठायीं । माझा भाव तुझे पायीं ॥
करीन नामाचे चिंतन । जाऊ नेदी कोठे मन ॥
देईन ये रसी । आता बुड़ी सर्वविशी ॥
तुका म्हणे देवा ॥ सांटी करोनियां जीवा ॥

अर्थ : संत तुकाराम महाराज म्हणतात – देवा, माझा भाव तुझ्या पायाशीच राहो. मी तुझे नामस्मरण करीन. मनाला इतरत्र जाऊ देणार नाही. भक्तिरसात मी पूर्ण तल्लीन होऊन तुला जीव अर्पण करीन.
अभंग ६

नाशिवंत धन नाशिवंत मान । नाशिवंत जाण काया सर्व ॥१॥
नाशिवंत देह नाशिवंत संसार । नाशिवंत विचार न करती ॥२॥
नाशिवंत स्त्रीपुत्रादिक बाळें । नाशिवंत बळें गळां पडती ॥३॥
एका जनार्दनीं सर्व नाशिवंत । एकचि शाश्वत हरिनाम ॥४॥

अर्थ : संत एकनाथ महाराज म्हणतात – या जगातील धन, मान, देह, संसार, नातलग हे सर्व नाशिवंत आहेत. शाश्वत फक्त हरिनाम आहे. म्हणून संसार करता करता नामस्मरण करणे हेच श्रेष्ठ आहे.
अभंग ७

वंचूनिया पिंड । भाता दान करी लंड ॥
जैसी याची चाली वरी । वैसा अंतरला दुरी ॥
मेल्या राखे दिस । जिवालेपण जाले ओसं ॥
तुका म्हणे देवा । लोभ न पुरेचि सेवा ॥

अर्थ : संत तुकाराम महाराज म्हणतात – लोभी माणूस आई-वडिलांना जिवंतपणी नीट अन्न देत नाही, पण मृत्यूनंतर पिंड देतो. वरवरची त्याची चाल चांगली दिसली तरी तो परमेश्वरापासून दूरच असतो. लोभी व्यक्तीकडून खरी सेवा होऊच शकत नाही.
अभंग ८

मुक्त कासया म्हणावे । बंधन ते नाही ठावे ॥
सुखे करितो कीर्तन । भय विसरले मन ॥
देखेजेणा नास । घालू कोणावरी कास ॥
तुका म्हणे साह्य । देव आहे मी तेसा आहे ॥

अर्थ : संत तुकाराम महाराज म्हणतात – मला मोक्षाची अपेक्षा नाही कारण मी स्वरूपत: मुक्त आहे. कीर्तन करताना मन भय विसरले आहे. नाश करावयास योग्य काही दिसत नाही. साहाय्य करणारा देव जसा आहे, तसाच मीही आहे.
अभंग ९

मागणें लें मार्गो देवा । वरं अक्तन्रे त्याची सेवा ॥
काय उणे लयापार्शी । रिधीसिद्धी ज्याच्या दासी ॥
के कायावाचामन । वरं देवा हें अर्पण ॥
तुका म्हणे विश्वंभर । ज्याच्यानें हें चराचर ॥

अर्थ : संत तुकाराम महाराज म्हणतात – आम्ही काही मागणार असू तर फक्त देवाची सेवा मागू. ज्याच्याकडे रिद्धी-सिद्धी दासी आहेत, त्याला काही कमी नाही. म्हणून आम्ही काया-वाचा-मन त्याला अर्पण करू.
अभंग १०

अर्भकाचे साठी । पंते हाती धरिली पाटी ॥
तैसे संत जगी । क्रिया करूनी दाविती अंगी ॥
बाळकाचे चाली । माता जाणुनि पाऊल घाली ॥
तुका म्हणे नाव । जनासाठी उदकी ठाव ॥

अर्थ : संत तुकाराम महाराज म्हणतात – संत स्वतः कृतार्थ असूनही जनांसाठी जगात सत्कर्म करतात. जसे आई लहान मुलाच्या चालीप्रमाणे पाऊल टाकते तसेच संत जनांसाठी उदाहरण घालून देतात. नाव लोकांना तारण्यासाठी पाण्यात असते तसेच संत समाजासाठी जगतात.
टिप्पणी पोस्ट करा (0)
थोडे नवीन जरा जुने